Emancipatie houdt ons dagelijks bezig: van inclusiviteit tot rechten van allerlei groepen. Het is superbelangrijk dat we die emancipatie ook echt terugzien in verhaallijnen, boeken en andere teksten. Want hoe meer media-uitingen ons dagelijks leven spiegelen, hoe meer mensen zich erin herkennen en zich dus betrokken en gezien voelen. Hoe staat het daarmee? Zien we die emancipatie terug in teksten en verhalen? We gingen op onderzoek uit.

Emancipatie in teksten: vrouwen, opleiding en cultuur

Letterkundige Roel Smeets onderzocht boeken tussen 1960 en 2010 met algoritmes die romans ‘lezen’ en bepalen hoe personages in een verhaal zich tot elkaar verhouden. Deze kennis over hoe bepaalde groepen mensen worden gepresenteerd in Nederlandstalige fictie bundelde hij in zijn proefschrift. Daarin lezen we ook dat personages met verschillende opleidingsniveaus of culturele achtergronden minder contact met elkaar hebben. In boeken hebben ze vooral contact met personages uit hun éigen groep.

Dat zou prima zijn als de werkelijkheid ook zo in elkaar steekt. Maar is dat ook zo? Daar deed Roel in zijn nieuwe studie onderzoek naar. Zo onderzocht hij bijvoorbeeld de tweede en derde feministische golf: vanaf de jaren zestig spelen vrouwen een steeds belangrijkere en zichtbaardere rol in de maatschappij. Zien we daar iets van terug in onze boeken? Nou, nee.

Het schiet niet op

Je zou verwachten dat vrouwelijke personages een groter aandeel hebben gekregen in boeken uit de eenentwintigste eeuw. Net zoals in het echte leven. Maar de man-vrouwverhouding in romans blijft ongeveer hetzelfde: 70% versus 30% (nog niet te spreken over het aandeel van minderheidsgroepen.)

Kortom: er is nog genoeg ruimte voor verbetering als we het hebben over emancipatie in teksten. Literatuur beweegt niet automatisch mee met maatschappelijke ontwikkelingen! Hoe dat kan? De rol van literatuur lijkt wat naar de achtergrond verschoven: waarschijnlijk dienen media als streamingsdiensten tegenwoordig meer als spiegel van de werkelijkheid.

Maar dat betekent niet dat we literatuur lekker links kunnen laten liggen. Want élke uitingsvorm speelt een rol: die kracht moeten we niet onderschatten. Waar denk je bijvoorbeeld aan als je het woord ‘CEO’ ziet? Of ‘arts’? De kans is groot dat je een witte man voor je ziet. En dat werkt belemmerend voor iedereen die niet wit en man is. Andersom werkt het precies hetzelfde: doordat we bij ‘leerkracht’ al snel aan een witte vrouw denken, valt de optie al snel af in het hoofd van anderen. In een eerdere blog leg ik uit hoe dat precies werkt.

Werk aan de winkel!

Oftewel: als we willen dat iedereen zich gezien en gehoord wordt, moeten al onze mediavormen aan de bak. Van boeken tot Netflix-series: diversiteit is echt key.

Kun je hulp gebruiken om die emancipatie in je teksten te verwerken? Of je teksten bijvoorbeeld neutraler maken? Dat doen we graag! Neem contact met ons op: dan babbelen we verder.

Wil je handige taaltips in je inbox?