Heb je je wel eens afgevraagd waarom de ene krant een incident een ‘discussie’ noemt, en de ander kiest voor ‘strijd’? Of waarom een politicus zegt ‘een overwinning te hebben binnengesleept’, terwijl de ander beweert dat ‘men tot een compromis is gekomen’? Hoe je als schrijver een boodschap inkleedt, ook wel framing genoemd, heeft een groot effect op hoe je lezers die tekst interpreteren.

Het framing effect is het effect waarbij mensen op verschillende manieren reageren op een keuze, afhankelijk van hoe de keuze gepresenteerd wordt.

Vergelijk maar eens

Overspoeld met een stroom migranten

met

Veel mensen die een veilig heenkomen zoeken

(Meer over dit voorbeeld lees je in dit interessante artikel van Oneworld)

Merk je hoe anders je naar die ‘mensen’ uit het tweede voorbeeld kijkt, ten opzichte van de ‘vluchtelingen’ en ‘migranten’ uit de eerste voorbeelden? Dat heet framing: hoe je een bepaalde situatie omschrijft, welke woorden je kiest, heeft invloed op hoe de lezers je teksten interpreteren. En dat kun je – liefst natuurlijk alleen in positieve zin, als het aan ons ligt– gebruiken om je tekst kracht bij te zetten.

Hoe werkt framing?

Als je een verhaal framet, kies je specifieke woorden en beelden om sommige delen van een verhaal te benadrukken of naar de achtergrond te brengen. Wat je vertelt, maar vooral ook hoe je het vertelt, zorgt ervoor dat je lezer een bepaald beeld krijgt van je onderwerp. Hoe beter het kader dat je kiest past bij de belevingswereld van je lezer, hoe groter de kans dat de lezer jouw boodschap ziet zoals jij ‘m bedoelt. Met een eenduidig verhaal en krachtige woorden, bepaal je hoe er gepraat én gedacht wordt over jouw onderwerp. Denk aan voorbeelden als ‘plofkip’ of ‘kopvoddentaks’.

Metaforen bepalen ook je reactie

Uit onderzoek van Stanford University bleek dat mensen anders reageren wanneer ze een andere metafoor voorgelegd krijgen. Wie een tekst las waarin criminaliteit beschreven werd als beest, stelde oplossingen voor in termen als ‘uitroeien’. Maar wie las dat criminaliteit als virus werd voorgesteld, vond het verstandiger om mensen ‘immuun te maken’. Maar onder welke omstandigheden, in welke gevallen en op wie metaforen de meeste effecten hebben, dat is nog onderwerp voor vervolgonderzoek.

Media zijn kampioen framen

Welke kop je een artikel geeft, heeft veel invloed op de richting die je aan het nieuws geeft. Vergelijk deze koppen van de NOS en RTL Nieuws maar eens:

• NOS: Stopzetting toeslagen werd op hoogste niveau bij Belastingdienst besproken
• RTL: Bewijs voor machtsmisbruik duikt op in toeslagenaffaire: ‘Ontluisterend beeld’

Of deze twee koppen van de Volkskrant en het Nederlands Dagblad:

• Volkskrant: Binnen de coalitie stormt het, zo blijkt tijdens het debat over de landbouwbegroting
• Nederlands Dagblad: Coalitie botst hevig over kringlooplandbouw

In het eerste geval is de discussie iets wat de coalitie overkomt: een storm, daar kun je niks aan doen. In het tweede geval ‘botst’ de coalitie, iets wat actief gebeurt. Daardoor lijkt het al snel alsof ze er zelf meer aan kunnen doen dan in het eerste geval.

Framing geframed

Het leuke is: ook voor de definitie van framing geldt dat framing je beeld beïnvloedt. Hoe zou jij het zeggen?

• Framing is richting geven aan je tekst om zo je lezer te overtuigen van je gelijk.
• Met framing manipuleer je je lezers zo dat ze jouw denkbeelden overnemen.

Vooral in de politiek en marketing gebruiken schrijvers vaak framing-technieken. Een zekere mate van framing is nodig als je een overtuigende tekst wilt schrijven. Een goede dosis framing, waarbij je bijvoorbeeld de positieve effecten van je dienst benadrukt, komt zelfs heel veel voor. Het is daarbij wel belangrijk om te beseffen hóe je je lezers beïnvloedt. Pas dan kun je écht effectief communiceren.

Meer schrijftips?

Wil je meer tips over hoe je een goede, heldere en begrijpelijke (zakelijke) tekst schrijft? Bijvoorbeeld over hoe je ambtelijke taal kunt vermijden of welke taalfouten je nooit meer maken?